Nahinabo ha Balangiga

An Nahinabo ha Balangiga o Pag-awayan ha Balangiga (ha Iningles: Balangiga Conflict) o Enkwentro ha Balangiga (ha Iningles: Balangiga Encounter) usa nga panhitabo han tuig 1901 ha bungto han kapareho nga ngaran ha panahon han Gera han Pilipino-Amerikano. An syahan, ini nagtutudlo ha pagpatay han 48 nga kaapi han US 9th Infantry han mga bungtohanon ngan gintatahapan nga may bulig tikang ha mga guerilla ha bungto han Balangiga ha Isla han Samar ha durante han pag-atake han adlaw han Septyembre 28 hiton nga tuig. Ini nga insidente ginsesering nga an malain nga kaperdihan han United States Army tikang pa han Battle of the Little Bighorn han tuig 1876.^[1][2][3] Gintawag anay ini han una nga Pamatay ha Balangiga (ha Iningles: Balangiga massacre) pero ha yana tinatawag na ini nga Enkwentro ha Balangiga o kundi man Pag-awayan ha Balangiga.

An pag-atake ngan an kasunod nga pagbulos nagpapabilin ngahaw nga usa ha giiihai ngan kontrobersyal nga mga isyu ha butnga han Pilipinas ngan Estados Unidos.^[1] An diri pagtatapo han mga nahipatik tikang ha Amerikano ngan Pilpino nga mga historyano an nagdugang han pagpalipat han isyu. Sumala han pipira nga Pilipino nga historyano sugad kan Teodoro Agoncillo, an tinuod nga "Balangiga massacre" an sinmunod nga pagbulos ngada ha katawhan han Samar ngan mga guerilla ha takna nga an mga Amerikano nga kasundalohan nagin manununog nga ginsunod an bug-os nga mga bungto hadin Ginmartsa an Samar.^[4]

Katima han panmatay, ginkuha han United States Army an tulo nga lingganay han singbahan komo tropiyo han gera. An usa nga lingganay han singbahan nagpapabilin ha panag-iyahan han 9th Infantry Regiment ha ira campo ha Camp Red Cloud, South Korea, samtang an nabibilin nga duha aadto ha anay kampo han 11th Infantry Regiment ha F.E. Warren Air Force Base ha Cheyenne, Wyoming. An mga demanda para han pag-uli han mga lingganay han singbahan ha Balangiga nagpapabilin nga buhi nga isyu han duha ka nasod. Han Agosto 11, 2018, an embahada han Estados Unidos ha Manila, nagsering nga an mga lingganay igbabalik na ngadto ha Balangiga.^[5]

1. ↑ ^{1.0 1.1} Brooke, James (1997-12-01). "U.S.-Philippines History Entwined in War Booty". The New York Times. Ginkuhà 2008-03-21.
2. ↑ Snodgrass, Tom. "Counterinsurgency and the US Military". Ginhipos tikang han orihinal han 2008-11-20. Ginkuhà 2008-03-23. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)
3. ↑ Galang, Reynaldo. "The Burning of Samar". Ginhipos tikang han orihinal han 2008-09-05. Ginkuhà 2008-03-23. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)
4. ↑ Agoncillo, Teodoro C. (1990) [1960], History of the Filipino People (8th ed.), Quezon City: Garotech Publishing, p. 228, ISBN, "In their desperation, the American soldiers turned arsonists burning whole towns in order to force guerrillas to the open. One such infamous case of extreme barbarity occurred in the town of Balangiga, Samar, in 1901-1902."
5. ↑ "Filipinos welcome U.S. vow to return historic Catholic church bells". cruxnow.com, Crux: Taking the Catholic Pulse. Ginhipos tikang han orihinal han 2018-08-14. Ginkuhà 2018-08-14.